Od kada je radnička klasa stupila na istorijsku pozornicu kao najmasovnija klasa u društvenoj formaciji kapitalizma, prolazila je kroz niz faza svojih teorijskih pogleda i praktičnih perioda u borbi za ostvarenje svojih ciljeva.
Primarni cilj proletarijata tokom cijelog perioda je bio – uništiti klasni društveni poredak, a to znači neprijateljsku klasu kapitalista, njenu državu i samu osnovu koja omogućava vladavinu te klase a to je privatna svojina i robno-novčana proizvodnja.
Za ostvarenje tog cilja klasa proletarijata mora posedovati u svojim rukama sredstva za uspješnost njegove realizacije. Prije svega teorijsku osnovu zasnovanu na naučnom pogledu na svijet, a koja ujedno predstavlja jedan novi pogled na cjelokunost društvenih odnosa i radikalni raskid sa prošlim i prevaziđenim shvatanjima – buržoaskim pogledom na svijet zasnovanim na idealističkim filozofskim predstavama građanskog svijeta, kao i nizom shvatanja pretkapitalističke epohe. To je podrazumjevalo opismenjavanje i naoružavanje proletarijata svojom teorijom koja će pojasniti svijet oko njega sa filozofskih i socioloških pozicija, objašnjavajući ekonomske uzroke sopstvenog položaja kao potčinjene i razvlašćenje klase.
Drugo sredstvo za ostvarenje tog cilja je shvatanje o načinu organizovanja proletarijata kao klase u borbi za ostavarenje svojih ciljeva. Načina na koji će se ona organizovati u revolucionarnu silu, dovoljno moćnu da primjeni saznanja iz svoje naučne teorije.
I treće sredstvo na tom putu je izgradnja niza mehanizama koji će omogućiti sprovođenje i provjeru svojih teorijskih postavki i njene primjene. Provjer kroz stalno promišljanje samih postavki, onosno kroz samu praksu vladavine proletarijata.
To dijalektičko jedinstvo u ostvarenju svog cilja predstavlja revolucionarnu liniju proleterskog pokreta i koji se očitavalo na razne načine u njegovoj borbi.
No, na putu sprovođenja revolucionarne linije iskristalisale su se osnovne struje koje su predstavljale stalnu kočnicu i prepreku borbe proletarijata i predstavljaju moćno sredstvo u rukama klasnog neprijatelja za očuvanje kapitalizma.
Izdvajamo osnovne idejne linije kao prepreke u borbi proletarijata.
Reformizam – to je linija u radničkom pokretu koja smatra da se kapitalizam može prevazići nizom reformi bez protrebe da se mijenjaju same osnove kapitalističkog sistema.
Reformizam propoveda mirenje i harmoniju klasnih interesa, i zagovara mogućnost prelaska u socijalizam mirnim putem.
Reformizam prevladavanje kapitalizama vidi na parlementarno zadobijenje većine, a nakon toga zakonskom regulativom uspostavljati novi društveni sistem.
Reformizam je postao osnova imperijalista za gušenje revolucionarnog pokreta, kao i sredstvo, odnosno tampon zona između kapitalista i proletarijata. Zato reformizam prihvataju srednji malograđanski slojevi koji upravo imaju tu ulogu u očuvanju kapitalističkog poretka.
Revizionizam je struja u radničkom pokretu koja polazi od shvatanja da je zbog stalnog razvoja proizvodnih snaga a samim tim i društvenih odnosa potrebno revidirati neke teorijske postavke kao zastarjele i prevaziđene i formulisati nove. Revizionizam u suštini negira osnovne postavke marksističko–lenjinističke naučne teorije.
Revizionizam je prije svega odstupanje od osnovnih principa klasne borbe, radi vođenja kapitulanstske politike prema klasnom neprijatelju. Zbog svog prividnog ostajanja na pozicijama marksizma-lenjinizma, odnosno “doprinosu njegovom razvoju” on je u mnogome perfdniji i opasniji protivnik u sprovođenju revolucionarne linije od samog reformizma. On je zadao najveće udarce borbi proletarijata u drugoj polovini XX vijeka.
Dogmatizam je struja stalno prsutna u pokretu koja pokušava pokret podrediti određenim nepromenjivim shvatanjima. Dogmatizam pokušava cio proleterski pokret i njegovu borbu ograničiti u skup niza citata, formi, pravila koji ne predstavljaju odraz konkretne prakse i koji udaljuje proletarijat od ostvarenja svojih ciljeva. Dogmatizam je kao i reformizam i revizionizam izraz oportunizma i nespremnosti da se ide dalje u revolucionarnom preobražaju društva, a koji najviše odgovara strukturama poput partijske birokratije.
Marksističko-lenjinistička teorija je naučna i nedogmatična, strani joj je svaki dogamatizam jer je ona upravo živa i proverljiva i moguća jedino u praksi i kroz praksu, sa stalnim kritičkim preispitivanjem svih spoznatih postavki.
Zato je pogrešno revolucionarnu liniju svesti na neku apstrakntu i opštevažeću formu, sa sadržajem datim za sva vremena.
Revolucionarana linija je ujedno uvijek jedna, kao izraz potrebnog dijalektičnog jedinstva teorije, revolucionarnog subjekta i same prakse, a istovremeno je i različita, uslovljenja isorijskim konkretnim okolnostima.
Jedna revolucionarna linija ne mora značiti njenu uspješnost u drugim okolnostima i na drugom stupnju. Postoje mnogi primjeri u borbi poletarijata kako je jedna revolucionarna linija bila plodonosna a u drugim slučajevima trpjela poraze i morala odsupati.
Navodimo dvanaest revolucionarnih linija, a bilo ih je još, koje odgovaraju određenim istorijskim okolnostima i koje su bile izraz i potreba prakse u tom istorijskom trenutku.
Prva revolucionarna linija je bila pobeda Marksovih shvatanja nad strujom u radničkom pokretu koja je mislila da se kapitalizam može prevladati samim činom uništenja kapitalističke države.
Druga revolucionarna linija se pojavila kao teorijski odgovor na prodor reformizma u radnički pokret s kraja XIX i početkom XX vijeka, a protiv koga je borbu vodio Engels a kasnije posebno Lenjin.
Treća revolucionarna linija se pojavila sa shvatanjima Lenjina u vezi potrebe i značaja revolucionarne organizacije kao neophodnog elementa za ostvarenje proleterske revolucije.
Četvrta revolucionarna linija se javila kao pobjeda nad shvatanjima da socijalistička revolucija može pobijediti jedino u industrijski razvijenim zemljama, a da feudalne i nerazvijene polukapitalističke zemlje moraju proći najprije fazu buržoske demokratske revolucije, a što je opet zasluga Lenjina.
Peta revolucionarna linija se javila kao posljedica sukoba oko mogućnosti izgradnje socijalizma u jednoj zemlji, a za šta su se zalagali Lenjin i kasnije Staljin.
Šesta revolucionarna linija se javila kao potreba zaoštravanja klasne borbe u društvu i posle osvajanje vlasti od strane proletarijata, dokle god se vodi borba sa ostacima kapitalizma i dokle god postoji svijet kapitala, a što je dopinos Staljina i sovjetske partije između dva svjetska rata.
Sedma revolucionarana linija se javila u potrebi da se paralelno sa borbom za oslobođenje zemlje mogu graditi i organi nove revolucionarne vlasti. Primjeri za to su Titov pokret jugoslovenskih partizana, Enver Hodžin pokret albanskih partizana, Ho Ši Minov vijetnamski pokret, kao i Maove Crvene komune u Kini.
Osma revolucionarna linija se javila kao posljedica shvatanja da seljašvto u duboko nerazvijenim i kolonijalizovanim zemljama, pored radničke klase, može predsatavljati revolucionarni element, a što je jedan od dopirnosa Maoa teoriji marksizma-lenjinizma.
Deveta revolucionarna linija je odbrana pokreta od prodora revizionizma, birokratizacije partije i njenog oburžoazenja, posebno u borbi protiv jugoslovenskog titovskog revizionizma, sovjetskog hruščovljevskog revizionizma, a kasnije kineskog revizionizma gdje su doprinos dali Enver Hoža i Mao Ce Tung.
Deseta revolucionarana linija su shvatanja da se revolucija može izvesti i gerilskim načinom ratovanja, a što su u praksi potvrdilia Kastro i Če Gevara, a kasnije je to postala vodilja mnogih revolucinarnih pokreta.
Jedanaesta revolucionarna linija je bila reakcija protiv novih oblika revizionizma i reformizma koje su doprinos dali predstavnci urbane gerile po Evropi i Južnoj Americi.
Dvanaestu revolucionarnu liniju živimo danas. Ona se javlja u uslovima potpune koncetracije kapitala na globalnom nivou, temeljnom i permanentnom krizom kpitalizma i haosom koji proizvodi, a koji prijeti uništenju čovječanstva.
Ta revolucionarna linija je esencija svih prethodnih linija, a ujedno i posebnost jer obuhvata, do sada, najširu formu obespravljenih slojeva – pored radničke klase, milonske mase seljaštva, nezaposlenih, žena, prekarista, naučne inteligencije. No, posebnost te revolucionarne linije se najviše ogleda u toj suprotnosti imperijalističkih centara i njegove periferije koja dobija sve oštriju formu, gdje se javlja potreba za uspostavljanje jedinstvenog fronta borbe u tvrđavama imperijalizma, njegovim metropolama i kolonijalnim prostranstvima širom planete. To dijalektičko jedinstvo radikalne borbe u raznim formama s ciljem da se uništi kapitalizam, vraća nas na početak i kraj – da se omogući rađanje novog svijeta za čije postojanje već postoje pretpostavke u umirujućem svijetu kapitalizma.